80 godina od prestanka rada prve partizanske bolnice

Čuvena partizanska bolnica na Petrovoj gori je neprekidno djelovala od 4. oktobra 1941. do 25. maja 1945. godine kad se seli u Karlovac. Po utvrđenim podacima to je bila prva izgrađena šumska partizanska bolnica u Jugoslaviji i prva u Evropi. Dr. Savo Zlatić bio je njen prvi liječnik.  Inače, spomenički kompleks Centralne partizanske bolnice svjedok je brojnih ljudskih drama i spašavanja ranjenih partizana. Tu su ispisane i najljepše stranice prijateljstva i humanizma. No, devastacija još uvijek nije zaustavljena iako poklonici antifašizma uz podršku Srpskog narodno vijeća, te opštine Vojnić organiziraju radne akcije čišćenja područja bolnice i groblja. Ne treba zaboraviti da je riječ o jedinstvenom kulturno-istorijskom kompleksu u Evropi.

Inače, bolnica je izgrađena radi potreba liječenja ranjenika i bolesnika sa šireg područja Korduna tokom Drugoga svjetskog rata. Za područje Korduna i Petrove gore sretna je okolnost bila što je već sredinom avgusta 1941. godine tamo došao dr. Savo Zlatić-Mićo. Upravo na njegov prijedlog je španski borac Jakov Kranjčević-Brado sa deset kordunaških mladića za svega nekoliko dana izgradio bolnicu Vrletne strane, prvu partizansku bolnicu u Hrvatskoj i prvu šumsku partizansku bolnicu u Jugoslaviji. A bolnica je već 4. oktobra primila prvu dvojicu ranjenika: Dragića Jurjevića i Lazu Trbojevića.

Bolnica se razvijala postupno i svoj je konačan oblik dobila 1944. godine kada je imala više od trideset objekata. Bilo je tu  nekoliko bolesničkih soba kao i operacijske sale, kuhinja, soba za bolesničko osoblje, sala za kulturni rad, praonica i tuš, štala, stražarnica, vlastiti električni agregat i štamparija. Sa velikom ljubavlju i požrtvovnošću prema ranjenicima odnosile su se i obične seljačke žene i djevojke koje su radile u bolnici. No, treba reći da je  osim nadzemnih objekata, bio izgrađen i sustav zemunica odnosno skloništa pod zemljom gdje su, za vrijeme djelovanja okupatorskih i ustaških snaga, sklanjani ranjenici. Iako su neprijatelji u više navrata pokušali pronaći bolnicu i ranjenike, niti jedna zemunica nikad nije bila otkrivena.

Naime, pet zemunica u okolici bolnice izgradila je i čuvala posebna ekipa povjerljivih ljudi zemuničara među kojima su bili Mićo Perić, Mićo Opačić, Mićo Božić, Marko Lukač, Milan Orabović, Milić Cvijanović, te Miloš Ivošević. Tako je za vrijeme majskog obruča 1942. godine bolnica spaljena, ali su ranjenici ostali netaknuti u zemunicama. Kroz  bolnicu je prošlo oko 5000 teških ranjenika, najveći dio bio je izliječen. No, preko hiljadu njih je ostalo na vječnoj straži slobode, na velikom, gotovo bezimenom groblju pored bolnice.

Tako su na nekoliko stabala ostali ožiljci nožićem zarezani: Lazić Đuro (1930-1944), Treputić Ivan, Puzjak Milan, Kovačević Dragan, Knežević Vlado, te Kosanović Stojan. Za njih se zna, dok su ostali bezimeno, ali snažno utkali sebe u temelje Narodnooslobodilačke borbe, u legendu memorijala Petrove gore. Za Centralnu partizansku bolnicu znao je narod iz okolice Petrove gore, ali nikada niko nije odao njenu lokaciju. Dakle, na tridesetom kilometru od Karlovca, tada jakog neprijateljskog garnizona, ovdje se liječilo, živjelo i umiralo…Niti jedan ranjenik partizanskih bolnica Petrove gore nije pao u ruke neprijatelja.

I na kraju treba podsjetiti da su za partizanske bolnice bili zainteresirani i saveznici, posebno SAD i SSSR. Bili su zainteresirani za iskustva liječenja rana dok su se ranjenici nalazili u zemunicama. Takođe, je poznato da je tokom 1944. godine u bolnicu stizao sanitetski materijal iz savezničkih zemalja iz kojih su onda teški ranjenici avionima transportirani u bolnice u Bari i na Siciliji. A zna se i da je bolnica bila nastavna baza Medicinskog fakulteta Škole narodnog zdravlja „Andrija Štampar“.

 Godine 1971. za herojstvo u spašavanju i liječenju ranjenika i bolesnika prva Partizanska bolnica na Petrovoj gori odlikovana je Ordenom narodnog heroja.

Foto naslovna:

Centralna partizanska bolnica na Petrovoj gori, izvor: Preuzeta iz knjige Memorijalni park Petrova gora, Zagreb: Memorijalni park Petrova gora, Vojnić “Turistkomerc”